Przemoc w rodzinie – definicja, rodzaje, statystyki, paragrafy

Ustawodawca zdefiniował przemoc jako „jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych, a także innych – wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”.[1]

Przemoc w rodzinie jest problemem powszechnym. Społeczeństwo jest bierne i nie reaguje na przejawy agresji domowej lub wprost ją akceptuje i usprawiedliwia sprawców. Występuje także tolerancja dla zachowań patologicznych, wynikająca z niskiego poziomu społecznej świadomości o zachowaniach stanowiących przejawy przemocy domowej.

Wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje przemocy domowej:

1) fizyczną – bicie, duszenie, przypalanie ciała oraz każde inne zachowanie sprawcy skutkujące lub zmierzające do wyrządzenia fizycznych obrażeń;

2) psychiczną – wyzwiska, obelgi, zaniżanie poczucia wartości ofiary, wyśmiewanie, drwiny;

3) seksualną – gwałt, wymuszanie pożycia, zmuszanie do niechcianych praktyk seksualnych, ocenianie sprawności seksualnej;

4) ekonomiczną – finansowe uzależnienie ofiary od sprawcy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej przez ofiarę, niełożenie na utrzymanie rodziny.

Z opublikowanych przez Policję danych[2], wynika że w roku 2020 odnotowano 164 065 przypadków przemocy w rodzinie: 57 760 przypadków przemocy fizycznej, 81 344 psychicznej, 1 163 seksualnej, 1 813 ekonomicznej oraz 21 985 przypadki innego rodzaju przemocy. Dane statystyczne opracowane przez Biuro Prewencji KGP wskazują, że najczęstszym rodzajem przemocy jest przemoc psychiczna stanowiąca 49,58% ogólnej liczby przypadków przemocy; przemoc fizyczna jest drugim najczęstszym rodzajem przemocy i stanowi 35,20% przypadków.

Największą grupę osób dotkniętych przemocą domową stanowią kobiety – 62 866 osób (73,46% ogóły ofiar przemocy w rodzinie).

Przemoc w rodzinie stanowi przestępstwo z artykułu 207 kodeksu karnego, który brzmi:

• 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osoba pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
• 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
• 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Przestępstwa określone w art. 207 kodeksu karnego ścigane są z urzędu, co oznacza że organy ścigania po otrzymaniu informacji o podejrzeniu występowania przemocy domowej mają obowiązek wszcząć i przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. W 2020 roku wszczętych zostało 28 912 postępowań przygotowawczych w oparciu o art. 207. Liczba wszczętych postępowań nie obrazuje rozmiaru występowania przemocy w rodzinie. Zawiadomienia o popełnionym przestępstwie nie są składane przez osoby doświadczające przemocy z obawy przed zemstą sprawcy, a złożone zawiadomienia często są wycofywane.

Przemoc w rodzinie jest niezwykle delikatnym i trudnym zagadnieniem ze względu na występujące pomiędzy ofiarą a sprawcą więzi rodzinne, uczucia i emocje, a także poczucie wstydu. Ofiary zazwyczaj są przekonane o swoim uzależnieniu od sprawcy i ukrywają fakt występowania przemocy.

[1] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. 2005 nr 180 poz. 1493 z późn. zm.), art. 2 pkt 2.

[2] Biuro Prewencji KGP, Wydział Prewencji, „Informacja dotycząca realizacji przez Policję procedury „Niebieskiej Karty” w 2020 r.” https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/przemoc-w-rodzinie/137709,Sprawozdania-z-realizacji-procedury-quotNiebieskie-Kartyquot.html [dostęp: 21.12.2021r.]