Separacja zachodzi w sytuacji, w której doszło do całkowitego rozkładu pożycia między małżonkami, jednak rozkład ten nie ma charakteru trwałego. Orzeczenie separacji stanowi alternatywę dla rozwodu i rozwiązanie szczególnie dla małżonków, którzy np. z przyczyn religijnych nie decydują się na rozwód, bądź dla tych, których rozkład pożycia nie mógłby zostać uznany przez sąd za trwały.
Orzeczenie separacji wywołuje skutki zbliżone do rozwodu, przy czym w tym wypadku nie orzeka się o ustaniu małżeństwa. Może jednak stanowić okres przejściowy pozwalający małżonkom na naprawę zerwanych więzi. W związku z powyższym, do najważniejszych skutków separacji zalicza się m. in. powstanie rozdzielności majątkowej, czy wykluczenie z możliwości dziedziczenia ustawowego.
O separacji orzeka się na zgodny wniosek małżonków, bądź w wyniku żądania jednego z małżonków. Sąd zobowiązany jest do zbadania, czy między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, tj. czy ustały więzi duchowe, fizyczne i gospodarcze między małżonkami. Należy pamiętać, że w odróżnieniu od rozwodu stan ten nie musi być trwały. Małżonkowie w tym przypadku nie muszą pozostawać w przekonaniu, że z uwagi na wygaśnięcie łączących ich więzi nigdy do siebie nie wrócą. Jednakże, jeśli jedno z małżonków wystąpi o orzeczenie separacji, a drugie o orzeczenie rozwodu, to w przypadku, w którym żądanie rozwodu będzie uzasadnione, sąd orzeknie rozwód.
Sąd nie orzeknie o separacji, jeśli w jej wyniku miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci, bądź jeśli z innych względów orzeczenie jej byłoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
Decydując się na wniesienie wniosku lub pozwu o separację, należy zadbać, by pismo miało wszystkie wymienione poniżej składniki:
- miejscowość i datę jego sporządzenia,
- prawidłowe oznaczenie sądu do którego jest kierowany,
W przypadku separacji, wniosek bądź pozew wnosi się do Sądu Okręgowego właściwego z uwagi na miejscowość, w której małżonkowie mają lub mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania.
- oznaczenie stron postępowania poprzez wskazanie ich imion, nazwisk oraz adresów zamieszkania i nr PESEL wnioskodawcy i uczestnika, bądź powoda i pozwanego,
Rozbieżność w tym wypadku wynika z tego, że w sytuacji, w której małżonkowie wnoszą zgodny wniosek o separację, sprawa będzie rozpoznawana przez Sąd w trybie nieprocesowym, w związku z czym osoba wnosząca wniosek będzie wnioskodawcą, natomiast małżonek wyrażający zgodę na separację będzie uczestnikiem. W tym przypadku prawidłowe oznaczenie stron będzie wyglądało następująco:
Wnioskodawca: Anna Kowalska, zamieszkała ul. Przykładowa 1, 87-001 Toruń, PESEL 82050636789,
Uczestnik: Jan Kowalski, zamieszkały ul. Przykładowa 1, 87-001 Toruń, PESEL 80102694357.
W przypadku, w którym orzeczenia separacji domaga się jedno z małżonków, a drugie się temu sprzeciwia, Sąd będzie rozpatrywał sprawę w trybie procesowym, w związku z czym stronami postępowania będzie powód i pozwany. Powodem będzie małżonek wnoszący pozew, pozwanym będzie drugi z małżonków. Oznaczenie stron jest identyczne jak powyżej z tą różnicą, że zamiast wnioskodawcy wystąpi powód, a w miejsce uczestnika wejdzie pozwany.
- oznaczenie rodzaju pisma – w tym przypadku: „Wniosek o separację” – jeśli małżonkowie wnoszą go zgodnie lub „Pozew o separację”,
- dokładnie określone żądanie wniosku lub pozwu,
Podstawowym żądaniem w tej sprawie jest orzeczenie separacji. Jeśli małżonkowie wspólnie składają wniosek, treść żądania powinna wyglądać następująco:
Zgodny wniosek stron o separację
Wnioskodawcy zgodnie wnoszą o orzeczenie separacji małżeństwa zawartego dnia ……………………. w USC w …………………………. za numerem …………………………………
W przypadku pozwu o separację, żądanie powinno brzmieć następująco:
Pozew o orzeczenie separacji
Wnoszę o orzeczenie separacji małżonków ……………………………. pozostających w związku małżeńskim zawartym w dniu …………….. w ……………………….. nr aktu małżeństwa ………………….. bez orzekania o winie (z winy powoda(dki), z winy pozwanego(nej), z winy obu stron).
Dodać należy, że separacja może być orzeczona bez winy małżonków, z winy obojga, bądź z winy jednego z nich.
Tutaj też wskazuje się inne żądania wniosku bądź pozwu, w tym składając np. wniosek o orzeczenie o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi, kontaktach z dziećmi, należnościach alimentacyjnych, sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania. Poza tym składa się wnioski o wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków, polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, zażądanie dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich, wraz z uprawdopodobnieniem, że strona sama nie może ich uzyskać.
Ponadto w tym miejscu zawiera się wnioski dowodowe wraz z tezami dowodowymi uzasadniającymi treść żądania.
- uzasadnienie wniosku lub pozwu,
Należy opisać stan faktyczny sprawy, przebieg pożycia małżeńskiego, ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków, przyczyny rozkładu i stopień rozkładu, czy strony zamieszkują nadal wspólnie, czy utrzymują więź fizyczną i gospodarczą, jeśli nie – to od jakiego czasu. Należy również podać, czy strony podjęły próbę mediacji lub w inny sposób próbowały ratować małżeństwo. Ponadto, jeśli wystąpiono o orzeczenie separacji z winy jednego z małżonków, należy opisać podstawy wystąpienia z takim wnioskiem.
- podpisy małżonków wnoszących zgodny wniosek o separację (obojga), bądź – w przypadku wniesienia pozwu – podpis małżonka wnoszącego pozew,
- wymienienie załączników (dokumentów załączanych do pozwu),
Należy pamiętać, że pozew wraz ze wszystkimi załącznikami składa się w sądzie w dwóch egzemplarzach, z których jeden jest przeznaczony dla sądu, a drugi zostaje doręczony stronie pozwanej. Zgodny wniosek małżonków o orzeczenie separacji również składany jest w dwóch egzemplarzach.
Warto pamiętać, że w przypadku zgodnego wniosku małżonków o orzeczenie separacji, opłata od wniosku wynosi 100 zł i należy uiścić ją przelewem na rachunek bankowy sądu dołączając potwierdzenie zapłaty do wniosku, bądź w kasie sądu. W przypadku pozwu o orzeczenie separacji opłata wynosi 600 zł, a zasady jej wnoszenia są takie same jak przy zgodnym wniosku małżonków.
Michał Przygoda
Prawnik. Student Collegium Humanum w Warszawie na kierunku “Psychotraumatologia” (studia Master of Science z akredytacją Austrian Training Center for Neuro-Linguistic Programming and Neuro-Linguistic Psychotherapy, The Coaching and Psychotherapy Academy – Wiedeń, Austria); słuchacz studiów podyplomowych “Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie”; asystent psychologa w Stowarzyszeniu Nowa Kuźnia w Lublinie, gdzie pogłębia wiedzę teoretyczną i zdobywa umiejętności praktyczne związane ze świadczeniem pomocy psychologicznej oraz psychoterapeutycznej; student teologii w Ewangelikalnej Wyższej Szkole Teologicznej we Wrocławiu. Koncentruje się na działaniach związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, w szczególności na poradnictwie prawnym i pracy z ofiarami przemocy.